Getuigenis: Zes jaar geleden kreeg de vrouw van Johan een zware depressie

Cleo Decoster

19 apr 2023

De vonk tussen Johan (51) en Marijke (49) sloeg over op sportkamp, waar ze beiden als monitors aan de slag waren. Doorheen hun leven bleef sport een grote rol spelen. Ze richtten een handbalclub op en vormden een goed geolied team, ook wanneer dat team uitbreidde met drie kinderen. Maar dan liep het fout. “Marijke heeft een enorm hoge tolerantiedrempel. Haar spreekwoordelijke emmer is groot, ik noem het wel eens een regenvat. Dat vat is niet alleen beginnen overlopen, maar het is geëxplodeerd. En dat viel niet in 1-2-3 op te lossen.“

Gewoon moe

Als van de ene dag op de andere verloor Marijke haar levenslust. “Het lukte niet meer. Ze was moe en had geen zin meer om buiten te komen, om iets te doen. Ik had ook het gevoel dat ik niet meer tot haar kon doordringen. Ik wist niet hoe om te gaan met zo een situatie; nooit eerder was ik in contact gekomen met iemand met een psychische kwetsbaarheid. Het heeft dus even geduurd vooraleer we onze weg naar de dokter vonden.”

Eenmaal bij de huisarts, sprak die over een opname in een psychiatrisch ziekenhuis. “De dokter had al snel door wat er speelde. Toch heeft het nog een tijdje geduurd voor het ook bij Marijke doordrong. Zij hield vol dat ze gewoon een beetje moe was en moest rusten. Dat het dan wel zou overgaan – maar dat was niet het geval.” Door contact op te nemen met een psycholoog, kwam uiteindelijk ook bij Marijke het besef dat ze ziek was. Een opname bood uiteindelijk soelaas. “Op een gegeven moment kan je gewoon niet zo verdergaan, Marijke vond geen rust meer. We zagen in dat een opname de enige oplossing was en daar kwam ook een stukje opluchting bij kijken.”

Na die eerste opname volgde een tweede, “en uiteindelijk zijn we een tiental opnames later”, vertelt Johan. “Wanneer ze na die eerste periode in het ziekenhuis thuiskwam, dachten we dat alles opgelost zou zijn. Maar na de tweede keer was het al snel duidelijk dat er nog meerdere opnames nodig zouden zijn. Ook na de derde, vierde en vijfde keer beseften we dat we er nog niet klaar mee waren.” Vandaag is Marijke al bijna een jaar terug thuis en deze keer voelt het wel goed voor het gezin. “Na die laatste keer voelden we allebei dat het anders was: ditmaal waren we er wel klaar voor.”

Zorgen & loslaten

Doorheen de jaren vonden Marijke en Johan een manier om om te gaan met hun nieuwe realiteit. “Die grote paniekmomenten werden afgestompt. Er bestond nog veel bezorgdheid en onzekerheid, maar er was geen sprake meer van blinde paniek. Als familielid van iemand met een psychische kwetsbaarheid leer je gaandeweg dat je in bepaalde situaties niet met paniek moet reageren, daar ben je niets mee geholpen.”

“Het heeft een hele tijd geduurd vooraleer ik in staat was aan zelfzorg te doen. In die eerste maanden, zelf jaren, stond mijn leven on hold”

Johan stak ook heel wat op door zo nu en dan een sessie te volgen bij de therapeut van Marijke. “Ik leerde bijvoorbeeld hoe om te gaan met bepaalde situaties en waarom sommige van mijn reacties averechts werkten.” Ook bij lotgenotenorganisatie Similes vond Johan ondersteuning. “Zijn reikten me veel informatie aan en door de contacten met de vrijwilligers kon ik alles wat beter in perspectief plaatsen. Ook herinnerden zij mij eraan dat ik ook voor mezelf moest zorgen. Het heeft een hele tijd geduurd vooraleer ik in staat was aan zelfzorg te doen. In die eerste maanden, zelf jaren, stond mijn leven on hold. Zelfzorg is niet evident, zeker niet in de beginfase. Maar ook Marijke stond erop dat ik af en toe iets voor mezelf deed. Want als ik er aan onderdoor zou gaan, dan zaten we samen in de lappenmand.“

Ook leren loslaten valt onder die noemer van ‘zelfzorg’. “Loslaten zorgt ervoor dat je rugzak iets minder zwaar wordt. Loslaten betekent niet je niets meer aantrekken van je naaste, maar leert je wel de situatie af en toe opzij te schuiven wanneer nodig. Het houdt ook in dat je vertrouwen hebt in de hulpverleners en dat je je naaste de nodige ruimte geeft. Rond hen heen helikopteren is alleen maar verstikkend. Uiteindelijk kan je hen ook niet bij alles helpen. Jij kan hen niet beter maken, zij moeten het werk doen. Mijn motto is dan ook ‘focus op de zaken waarin je wel iets kan betekenen.’ Zoals liefde en vriendschap geven en de praktische zaken zoals het huishouden voor jouw rekening nemen.”

(G)een ideale wereld

Ondertussen is het zes jaar geleden dat Marijke voor het eerst een stap zette in het psychiatrisch ziekenhuis, waar Johan haar afzette zonder ook maar een idee te hebben van wat er hen te wachten stond. “Bij de eerste opname stond ik daar maar, alleen en verloren. Ik had juist mijn vrouw afgezet, maar wist niet waarheen te draaien. In een ideale wereld zou er bij die opname een verpleegkundige aanwezig zijn geweest om mijn vrouw te begeleiden én eentje om mij op te vangen. Een koffietje drinken, een babbeltje doen, hulp en tips aanreiken; dat zou in veel situaties al een groot verschil maken. Nu, zo veel jaar later, bewegen er wel dingen en zijn er familie-ervaringsdeskundigen aanwezig in enkele psychiatrische ziekenhuizen. Maar jammer genoeg is er nog veel werk aan de winkel.”

“Als je als familielid niet weet hoe te reageren, wat te doen en zelfs wat er aan de hand is, kan je in een lastige situatie belanden wanneer je naaste van het ziekenhuis terug naar huis keert.”

Gedurende het ganse herstelproces verliep de communicatie tussen Marijke en Johan goed. Marijke hield haar man op de hoogte van haar behandelingen en medicatie, iets wat niet vanzelfsprekend is. “In andere gevallen, waar de band tussen patiënt en naaste minder goed is, kan het moeilijk zijn wanneer het beroepsgeheim verhindert dat je iets te weten komt over het proces van je geliefde. Aangezien er steeds gewerkt wordt naar een zo spoedig mogelijk ontslag, kan dat wel eens problematisch zijn. Als je als familielid niet weet hoe te reageren, wat te doen en zelfs wat er aan de hand is, kan je in een lastige situatie belanden wanneer je naaste van het ziekenhuis terug naar huis keert.” Wat wel zou helpen volgens Johan? “Een soort van begeleidingstraject voor familieleden. Dat kan een heuse win-win zijn. Want hoe beter die familie weet wat te doen en hoe hun geliefde op te vangen, hoe kleiner de kans op een volgende opname.”

Menhir

In een streven om naasten van iemand met een psychische kwetsbaarheid nu zelf te kunnen begeleiden, ging Johan ook aan de bak als vrijwilliger bij Similes. “Ik ben er begonnen als consument en ben deels geëvolueerd tot producent. Zo probeer ik zelf ook iets te betekenen voor anderen. Die contacten geven me energie en een goed gevoel. Daarenboven leer ik nog altijd bij uit de situaties van anderen.” Zelf leerde hij minder belang te hechten aan de kleinigheden van het leven. “Ik steek geen energie meer in zaken die niets opleveren. De gelukkigste persoon op de wereld is die chauffeur achter jou die aan de verkeerslichten toetert omdat je niet snel genoeg vertrekt nadat het licht op groen sprong. Je hebt geen echte zorgen aan je hoofd als je je al druk maakt over zoiets futiel.”

En ook in zijn gezin gaat het goed. “We maken opnieuw plannen en hebben een zekere rust gevonden. Marijke heeft nu de tools om potentiële crisissituaties aan te pakken.” Of hij dan wel leeft met een soort verlies voor wat ze misschien gemist hebben? “Uiteindelijk ben je vooral blij met wat je nu hebt. We moeten ook niet flauw doen; er zijn heel wat zaken die nu anders zijn uitgedraaid dan hoe we ze hadden gepland en je pakt ervaring van een aantal jaren mee. Maar we zijn mee gegroeid en staan nu al met één been in de herstelfase.” Zijn herstelproces vergelijkt Johan met de menhir die cartoonfiguur Obelix steeds op zijn rug droeg. “Ik zie die steen als een metafoor voor de weg die ik heb afgelegd. Bij aanvang stond die menhir voor mij en ik kon er niet over, ik kon er niet langs of kon hem niet opheffen. Ik heb geleerd die steen kleiner te krijgen, alleen en met de hulp van anderen. Vandaag is die menhir niet langer onoverkomelijk: ik kan er gewoonweg overheen stappen.”