Petra De Sutter: ‘Met wereldleiders als deze heb je maar weinig nodig om tot een grootschalig conflict te komen’
Tien jaar geleden ruilde de fertiliteitsarts en buitengewoon hoogleraar aan de UGent de wetenschap in voor de politiek. Vandaag keert Petra De Sutter als rector terug naar haar roots. “Ik zie het als gelukkig mens als mijn morele plicht om iets terug te doen voor de samenleving. En of ik dat nu doe als politica, als auteur of als rector: dat maakt voor mij niet uit.”
“Jullie zijn naar mij op zoek?” Stipt op het uur van onze afspraak wandelt ex-vicepremier en kersvers tot nieuwe rector van de Universiteit van Gent verkozen Petra De Sutter (62) in een strak gesneden, fuchsia maatpak de lobby van het Yalo-hotel in Gent binnen. Het is druk geweest de afgelopen weken: gsm en inboxen staan niet stil sinds haar klinkende zege bij de rectorverkiezing aan de UGent, die – tegen de gebruikelijke gang van zaken in – al in de allereerste stemronde werd binnengehaald, en dat met een overdonderende meerderheid van maar liefst eenenzeventig procent. “Vroeger liepen berichten en vragen vooral binnen langs één kanaal, tegenwoordig komen ze van overal”, klinkt het. “Fijn hoor, maar ook vermoeiend.”
De drukte, de grote media-aandacht en het feit dat je als politica toch zo’n beetje als ‘publiek bezit’ beschouwd wordt, zijn dan ook een paar dingen die ze niet meteen zal missen aan het leven in de nationale politiek. “Ik heb de politiek nooit als een harde wereld ervaren, integendeel: ik heb altijd een heel fijn contact gehad met mijn collega’s, ook die van een andere partij. Wat ik niet ga missen, is de bagger die je als publiek persoon soms over je heen krijgt op sociale media. Net als de manier waarop sommige mensen denken met je te mogen omgaan, gewoon omdat je een bekend gezicht bent. Een chimpansee in de zoo, zo voelde ik me soms.”
‘Wij zouden hier vandaag niet zitten, als onze groot-moeders daar niet voor hadden gestreden’
Van al de rest neemt ze met iets meer pijn in het hart afscheid. “Kiezen is altijd verliezen, en dat is precies hoe het voor mij nu voelt. Ik weet dat sommige mensen mij niet geloven als ik dit zeg, maar ik was helemaal niet op zoek naar een andere job. Ik was perfect gelukkig met mijn zitje in het parlement. Het parlement is het hart van de democratie: de plek waar het gebeurt, of toch zou moeten gebeuren. Dat ik na vijf à tien jaar terugkeer naar de academische wereld, heeft meer te maken met een opportuniteit die toevallig mijn pad kruiste en waarvan ik het gevoel heb dat ik er, vanuit mijn achtergrond en expertise, misschien wel iets bij te dragen heb.”
Rector van de UGent worden was dus niks wat per se op uw bucketlist stond?
De Sutter: “Zeker niet. De UGent is mijn alma mater: ik ben er in 1980 zelf als student begonnen en ben er daarna altijd gebleven: ik ben er prof geworden, heb er altijd lesgegeven en ben dat werk – althans: tot ik in 2019 voltijds in de politiek gestapt ben als minister – ook altijd blijven combineren met mijn job in het UZ. De universiteit is waar mijn hart ligt, maar rector worden was nooit een plan. Pas toen heel wat mensen mij daar zo’n klein halfjaar geleden over begonnen te bellen, werd het zaadje geplant.”
“Samen met een campagneteam heb ik toen mijn oor te luisteren gelegd bij allerlei actoren uit de dagelijkse werking van de universiteit – van academisch personeel tot docenten en studenten. En wat ik daar hoorde, brak me als trotse ex-UGenter toch een beetje het hart: namelijk dat weinig leden, staf noch studenten, blijkbaar nog trots zijn om deel uit te maken van de universiteit. Omdat ze zich er niet meer goed in hun vel voelen, of niet gehoord. Het is precies aan dat tekort aan welzijn en die ontbrekende ‘sense of belonging’, dat ik de komende jaren wil werken: aan de UGent opnieuw een duidelijk verhaal vasthangen, eentje dat mensen inspireert omdat het de waarden uitdraagt waarmee zij zelf ook graag in de wereld staan.”
Om welke waarden gaat het dan precies?
De Sutter: “Daar gaan we de komende weken en maanden druk mee aan de slag. Liever dan dingen van bovenaf opleggen, gaan we bij onze docenten en studenten na wat zíj belangrijk vinden. Een waarde die wel al buiten kijf staat, en die voor mij persoonlijk van de UGent zo’n mooie en waardevolle instelling maakt, is pluralisme. Net zoals de KU Leuven haar onderwijs laat vertrekken vanuit een katholieke of christelijke visie en de VUB vanuit een vrijzinnige, is onze universiteit uitgesproken pluralistisch. Dat wil zeggen: bij ons is iedereen welkom, ongeacht visie, overtuiging of achtergrond – of je nu links, rechts of nog anders georiënteerd bent.”
“En misschien belangrijker nog: we zetten de deuren van onze universiteit wijd open om dat debat, dat vandaag tussen al die verschillende stemmen helaas ook in de samenleving weer zo hevig woedt, in onze aula’s mee te voeren. Concreet wil dat zeggen: naast de marxistische spreker die Comac – de links-socialistische studentenvereniging van de UGent – misschien uitnodigt, ook ruimte maken voor meer rechts geïnspireerde denkers, want anders ga je censureren. Dat met één harde grens natuurlijk, die van het wettelijk kader: aanzetten tot haat of discriminatie kan nooit. En met de stille hoop dat als een fractie écht rare dingen zegt, zoals ‘De aarde is plat’ of ‘Gender bestaat niet’, er elders wel mensen zullen opstaan om dat tegen te spreken.”
Fake news en alternatieve feiten
Mensen het verschil tussen feit en fictie weer doen inzien: in een wereld waarin een man die beweert dat klimaatverandering ‘een hoax’ is en ‘gender onbestaand’ het tot president van de Verenigde Staten kan schoppen, ook geen mis te verstane opdracht?
De Sutter: “Absoluut. We lijken vandaag terechtgekomen in een wereld waar aan ideologie en subjectieve overtuigingen soms meer waarde wordt gehecht dan aan zuivere wetenschap. Het jammerlijkste daaraan is dat die absurde gedachten niet alleen menselijk gedrag sturen, maar ook beleid – tot op het allerhoogste niveau zelfs. Kijk maar naar wat Trump momenteel in de Verenigde Staten allemaal klaarkrijgt, en dat op amper een half jaar tijd. Het probleem vandaag is niet zozeer dat we dat soort van ongefundeerde volksdemagogie niet kunnen weerleggen – wanneer Trump beweert dat ‘gender niet bestaat’, dan kan vijftig jaar aan wetenschappelijk onderzoek in één oogopslag laten zien dat dat complete onzin is. Het is wél een probleem dat mensen de wetenschappelijke principes achter dat onderzoek niet meer begrijpen en daardoor de waarde er niet meer van inzien. En dus ook niet meer het verschil met fake news, puur op basis van ideologische standpunten geformuleerd, of alternative facts.”
“En precies dat is de strijd die we vandaag moeten voeren: aan mensen, en vooral onze jonge mensen dan, de wetenschappelijke principes achter zulke onderzoeken weer duidelijk maken, zodat ze opnieuw weerbaar worden tegen dat type ideologie.”
Een opdracht die duidelijk nog niet op haar laatste benen loopt. Niet alleen de VS vallen momenteel ten prooi aan een conservatieve, door ideologische standpunten opgehitste terugslag: ook Europa wordt geteisterd door een golf van polarisatie en oprukkend extreemrechts gedachtegoed. Een evolutie die u zorgen baart?
De Sutter: “Absoluut: rechten van minderheidsgroepen waaraan geknabbeld wordt, vrouwenrechten die onder druk komen te staan en opflakkerend antisemitisme, zoals je dat ziet opduiken in de VS, maar zeker ook bij ons: dat zijn gevaarlijke tekenen aan de wand van dictatoriale regimes die zich in de startblokken aan het zetten zijn. De laatste keer dat we dat hebben zien gebeuren, was in het Duitsland van de jaren 30. En hoe dat geëindigd is, weten we allemaal.”
‘Dat net jongeren zo vatbaar lijken voor conservatisme en extreemrechts gedachtegoed, heeft vermoedelijk te maken een soort ‘afzetten tegen’: hun ouders waren heel liberaal en links, en dus zijn zij het uitgesproken niet’
“Maar meer nog dan over die gevaarlijke evolutie an sich, maak ik mij op dit moment zorgen over de geopolitieke situatie en over de oorlogsdreiging die er daardoor ook is. Want laten we wel wezen: onze wereld wordt op dit moment geregeerd door gekken. Dat we in Rusland met een gevaarlijke dictator zitten, wisten we al langer. Maar nu onder Trump ook de VS in snel tempo afglijdt naar een dictatuur, waar er gemorreld wordt aan de onafhankelijkheid van justitie als derde macht en aan de status van universiteiten als bolwerken van autonomie en onafhankelijkheid, wordt de situatie erg precair. Met een aantal wereldleiders van dat kaliber heb je niet veel nodig om tot een grootschalig conflict te komen.”
Ook de reactie van Europa op die dreiging – die ons toestroomt vanuit de VS, maar die zeker ook aangewakkerd wordt door de toestand in Oekraïne en in Gaza – boezemt niet meteen vertrouwen in?
De Sutter: “Juist: in een poging die dreiging te ontmantelen of voor te zijn, wordt er almaar meer geïnvesteerd in defensie: landen gaan zorgen voor een degelijk afweersysteem en de militaire budgetten gaan omhoog. In plaats van verder te werken aan een samenleving waarin mensen openstaan voor dialoog en voor elkaar, breng je zo in een soort van paradoxale selffulfilling prophecy eigenlijk alles in gereedheid om volkeren open met elkaar in conflict te laten gaan. Iets waar de neokoloniale retoriek van een Poetin of een Trump natuurlijk ook niet aan helpt: dat een dictatuur als Rusland het blijkbaar gerechtvaardigd vindt om een ander land binnen te vallen is één ding, maar dat nu ook de president van de VS soortgelijke taal laat horen en vindt dat het Panamakanaal hem toebehoort en dat die Groenland wil annexeren, is toch ongezien?”
Anti-transwetten en conservatisme
Dat steeds meer mensen mee lijken te gaan in het extreemrechtse gedachtegoed van een Trump of een Tom Van Grieken bij ons, raakt dat u ook persoonlijk?
De Sutter: “Die vraag stellen is ze beantwoorden, denk ik. Als u morgen wakker zou worden in een land waarin het vrouwen verboden werd om te gaan werken en hun enige taak er nog in bestond kinderen te baren, hoe zou u zich daar dan bij voelen? Natuurlijk raakt zoiets persoonlijk. De afgelopen verkiezingen waren voor mij een mokerslag, maar ik ben daar strijdvaardiger uit gekomen dan ooit. Al was ik de laatste om het op te nemen tegen de Trumpianen van deze wereld en om de waarden te verdedigen waar wij onze samenleving al sinds de Verlichting op bouwen, dan nog zou ik het doen.” (lacht)
‘Wat je vandaag ziet gebeuren in de VS, in Rusland of in Israël: dat zijn dictatoriale regimes die zich op hun plaats aan het zetten zijn. En dat moét zorgen baren’
“Maar de evolutie zelf baart mij wel zorgen. Ik leid ondertussen zelf sinds tweeëntwintig jaar het leven zoals ik dat altijd al had moeten leven – daarmee bedoel ik: in het lichaam zoals dat altijd al voor mij bedoeld was. Ik ben destijds aan mijn proces begonnen in de veronderstelling dat het van toen af aan altijd maar verder zou evolueren in de goede richting, en moet nu – twee decennia later nota bene – constateren dat dat niet zo is. Dat maakt mij ongerust, niet zozeer voor mezelf als voor de jonge mensen die plots deuren dicht zien gaan.”
“Vorige week nog sprak ik met iemand die een nichtje van vijftien heeft in de VS, die trans meisje is. Na een behandeling van drie jaar krijgt zij daar nu in het ziekenhuis te horen dat ze moet stoppen met hormoontherapie. Geloof me vrij: dat meisje haar genderbevestigende medicatie afnemen betekent zoveel als haar richting suïcide duwen. Zien dat een land waar tot tien jaar geleden vooruitstrevend onderzoek werd gedaan op dat vlak, nu in hetzelfde rijtje belandt als oerconservatieve machten Rusland en Oeganda, is verschrikkelijk. En ja, dat is persoonlijk: hoe kan het dat níét zijn?”
Waarom maken extremistische partijen – in de VS, maar ook bij ons – van de inperking van LGBTQ+-rechten zo’n symbooldossier?
De Sutter: “Dat moet u aan die partijen vragen, maar vermoedelijk omdat dat helemaal past in hun conservatieve en religieus geïnspireerde wereldbeeld, waarbij er maar twee ‘door God geschapen’ en ‘volgens het geboortegeslacht bepaalde’ genders zijn: ‘man’ en ‘vrouw’. En omdat er in de rechten voor de LGBTQ+-gemeenschap als minderheidsgroep heel veel dingen samenkomen. Voorlopig richten de pijlen zich nog vooral op trans personen, maar laat je zulke ideeën woekeren, dan wordt ook homoseksualiteit in de toekomst vermoedelijk een mikpunt en mogen vrouwen weldra netjes thuisblijven aan de haard. Dat zijn praktijken die de Taliban twintig jaar geleden in Afghanistan heeft doorgevoerd, maar vergis je niet: dat is ook exact wat Trump denkt, hoor; alleen blijkt dat voorlopig nog niet zo zichtbaar.”
Jongeren en extreem rechts
Onderzoek toont aan dat niet alleen oudere mensen zich achter dit soort ideeën scharen, maar vooral ook jongeren – met name die tussen de 16 en 25 jaar. Hoe komt dat net zij zo vatbaar lijken voor conservatisme en extreemrechts gedachtegoed?
De Sutter: “Ik vermoed dat daar misschien de pendelbeweging aan het werk is, die eigen is aan elke vorm van geschiedkundige evolutie. Mijn ouders waren heel conservatief, door hun ouders streng katholiek en zo mogelijk nog conservatiever opgevoed, dus werd ik heel progressief. Zo zal het vermoedelijk ook gaan met deze generatie: hun ouders waren heel liberaal en links, en dus zijn zij het uitgesproken niet. Wat daar natuurlijk niet aan helpt, is dat de stemmen die zich nog levendig herinneren waaróm die progressieve omwenteling vlak na de Tweede Wereldoorlog juist in werd gezet en tot wat voor wanpraktijken dat soort van extreemrechtse en conservatieve denkbeelden precies kunnen leiden, intussen zo goed als verdwenen zijn. Dus is daar ook minder weerwerk tegen. Je kunt helaas maar een mensenleven lang dingen in het collectief geheugen houden.”
‘Toen mijn persoonlijk verhaal op zijn plek viel, wilde ik met die vrijgekomen energie iets doen’
“Op vlak van vrouwenrechten geldt trouwens hetzelfde: noch u noch ik zou hier vandaag zitten als onze grootmoeders daar niet voor hadden gestreden. Maar jonge vrouwen vandaag herinneren zich die strijd niet meer en dus duiken her en der niet alleen mannen, maar ook vrouwen op die niets liever willen dan zorgen voor huishouden en kroost: kijk maar naar de hele tradwife-hype. Mochten onze grootmoeders hier wel nog zijn om ons te vertellen hoe benauwd zo’n bestaan voor hen was, het zou misschien anders lopen.”
Hoe keren we het tij?
De Sutter: “Door te blijven vechten voor datgene waarin we geloven. En door niet in te boeten op de waarden waar we onze samenleving al sinds de Verlichting op aan het bouwen zijn: zaken als solidariteit, rechtvaardigheid en gelijkwaardigheid. En door mensen er blijvend van te overtuigen dat een model dat zich daarop inspireert, zorgt voor de best mogelijke samenleving voor de grootste groep mensen.”
De rol van de universiteit is die van faciliterende moderator in het debat?
De Sutter: “Klopt: net als het parlement, zie ik een universiteit als één van de plekken waar meningen kunnen clashen, om vandaaruit verder beleid te kunnen voeren. Rechtstreekse democratie als het ware.”
Heeft u het parlement weer ingeruild voor de aula, omdat de politiek u op dat vlak teleurgesteld heeft?
De Sutter: “Helemaal niet. Zelfs al kun je in de hoedanigheid van één persoon – of van één partij – in een paar legislaturen tijd de wereld misschien niet veranderen, dan nog kun je wel de hoop verpersoonlijken. En op die manier ook weer dingen veranderen die niet altijd direct meetbaar zijn in een zichtbaar verkiezingsresultaat of in concrete wetgeving. Maar goed, hoe men precies op mij en mijn politieke carrière zal terugkijken, dat zal de geschiedenis uitwijzen.”
“Wat voor mij in elk geval het belangrijkst is, is dat ik mij blijf inzetten voor hetgeen waar ik in geloof en dat ik zichtbaar blijf voor mensen die daar iets aan hebben. Om die dan hopelijk ook zelf weer te inspireren om de strijd voor de dingen waar zij in geloven, verder te zetten. En of ik die rol nu opneem als rector van een universiteit, als parlementslid of minister, of na mijn pensioen misschien als auteur van boeken of iemand die lezingen geeft, dat maakt denk ik weinig uit.”
Hoe blijft u zo strijdbaar?
De Sutter: (lacht) “Dat zal in mijn karakter zitten. Bijna veertig jaar heb ik door mijn persoonlijk verhaal veel tijd en energie in mezelf moeten steken. Toen dat eenmaal op zijn plek viel, kwam er bij mij zoveel energie vrij dat ik daar ook iets mee wilde doen, het liefst in functie van de samenleving. Ik zie het als persoon die gelukkig is en goed terecht is gekomen, als mijn taak, mijn verantwoordelijkheid zelfs om vandaaruit ook iets terug te doen. Voor de maatschappij én voor de mensen die misschien minder dat geluk hebben.”
Nu doet u mij aan Dirk De Wachter denken.
De Sutter: (lacht) “We zijn ook van dezelfde generatie en zijn waarschijnlijk vanuit onze katholieke achtergrond zo opgevoed: je dienstbaar opstellen ten opzichte van de samenleving en hulpvaardig zijn tegenover je medemens. Ook conservatief misschien, maar op zich geen slechte waarden om vanuit te gaan, toch?”
Petra De Sutter (62)
• Werd geboren in Oudenaarde in 1963.
• Studeerde af in de geneeskunde in 1987 en behaalde in 1991 een doctoraat in de biomedische wetenschappen.
• Werd aangesteld als buitengewoon hoogleraar gynaecologie aan de Universiteit Gent in 2000.
• Stond tot 2019 aan het hoofd van de afdeling reproductieve geneeskunde van het Universitair Ziekenhuis Gent.
• Nam in mei 2014 voor het eerst deel aan de Europese verkiezingen voor Groen.
• Zetelde van 2019 tot 2020 in het Europees parlement voor Groen.
• Schreef samen met Knack-journalist Elke Lahousse een boek over haar leven: [Over]leven, in 2016 uitgekomen bij Manteau.
• Legde in 2018 de eed af als gemeenteraadslid van Horebeke.
• Was van 2020 tot januari 2025 vicepremier en minister van Overheidsbedrijven en Ambtenarenzaken in de regering-De Croo.
• Bracht in mei 2025 Dagboek van een politica uit, het verhaal van haar laatste jaar in de nationale politiek.
• Zal vanaf oktober 2025 de functie opnemen van nieuwe rector aan de UGent.
Beeld: Eva Verbeeck.
Meer lezen
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
