Straffe getuigenis: psychiater Vicky Matthysen over de patiënt die ze nooit zal vergeten

Evelien Rutten

21 okt 2019

Komt een journalist bij de dokter. Vertel eens: welke patiënt heeft na al die jaren een onuitwisbare indruk op u gemaakt?

VICKY MATTHYSEN (50) IS HOOFDGENEESHEER IN HET ZNA PSYCHIATRISCH ZIEKENHUIS STUIVENBERG (ANTWERPEN)

Ik zie veel eenzaamheid, zeker in grootsteden. In die vijfentwintig jaar dat ik psychiater ben, heb ik het aantal gevallen van zelfdoding dan ook drastisch zien toenemen. Het is alsof mensen minder draagkracht hebben en ze moeilijker kunnen omgaan met tegenslagen of hun eigen beperkingen. Ik ben niet gelovig, maar soms denk ik dat het wegvallen van de kerk daar iets mee te maken heeft. Vroeger was het de parochie die mensen samenhield, vandaag leven we eerder in een individualistische maatschappij met weinig of geen sociale controle. De patiënt die ik nooit zal vergeten, is een vrouw die al tien jaar thuiszat met een ernstige angststoornis. In dat gezin was veel gebeurd: haar zus was psychisch ziek met veel opnames tot gevolg en de moeder stierf na een lange, pijnlijke ziekte. Voor haar was er weinig aandacht, want alles ging relatief goed. En zo is deze dramatische situatie kunnen ontstaan. Ze voelde zich al een tijdje gestresseerd en nam een ‘pauze’ van zes maanden. Maar die zes maanden werden tien jaar. Stilletjes trok ze zich terug in haar eigen schulp en fantasiewereld. Ze keek op den duur alleen nog maar naar de televisie en bouwde een fictieve wereld op voor zichzelf. Naar buiten gaan werd onmogelijk. Erover praten bezorgde haar fobische angstaanvallen. Pas toen haar vader hertrouwde, kwam ze bij ons terecht.

Ze was zo’n gewoon meisje dat in het leven stond zoals jij en ik. Maar op een bepaald moment lukte het gewoon niet meer

De nieuwe vrouw in het gezin vond het totaal niet kunnen dat de dochter nooit meer buitenkwam en drong aan op hulp. We zijn haar thuis gaan opzoeken, aangezien ze niet wilde buitenkomen. Stapje voor stapje hebben we haar uit die diepe stoornis kunnen halen. De reden waarom ik haar altijd zal onthouden, is omdat zij zo’n gewoon meisje was dat in het leven stond zoals jij en ik. En op een bepaald moment lukte het niet meer, raakte ze vast. Dat betekent dat het met iedereen kan gebeuren. Bij een ongelukkige samenloop van omstandigheden kun je brute pech hebben. Zij heeft mij doen inzien dat we veel alerter moeten zijn voor de verborgen signalen van eenzaamheid. Dat we als samenleving ook een verschil kunnen en moeten maken. Dat we échte gesprekken moeten aangaan als we personen terug in hun kracht willen krijgen. Als hulpverlener moet je tijd maken, dat is vaak veel efficiënter dan een pilletje. Ik heb het effect daarvan ook gemerkt bij andere patiënten. Een manisch-depressieve vrouw vertelde me bijvoorbeeld dat ze uit geldgebrek was ingetrokken bij een man die in ruil had gevraagd dat ze bij hem sliep. Ik heb haar toen een kampeerbedje gegeven, zodat ze tenminste niet noodgedwongen met hem in één bed hoefde te liggen. Dat kleine gebaar zorgde blijkbaar voor een doorbraak: plotseling had ze het gevoel dat ik oprecht was en het goed met haar meende. Ineens wilde ze wél praten. Het heeft een groot verschil gemaakt in de behandeling. De laatste jaren durf ik dus creatiever te zijn en ben ik minder krampachtig in contact leggen. Vroeger moest je als psychiater afstandelijk zijn, vandaag kom ik veel dichter bij mijn patiënten.”