Getuigenis: De broer van Mia heeft een narcistische persoonlijkheidsstoornis

Cleo Decoster

15 apr 2023

Na zelf aan te kloppen bij een therapeut, kwam Mia (36) erachter dat haar broer, Luc (48), een persoonlijkheidsstoornis heeft. “‘Narcisme’, klonk het bij mijn toenmalige psycholoog. Hij toonde me enkele kenmerken van de stoornis en de schellen vielen me van mijn ogen: ik kon bijna al de karakteristieken in mijn broer herkennen.” Mia vertelt hoe zij en haar familie gebukt gaan onder de zorgen voor haar broer en over de hoop die ze vond in een nieuwe manier van communicatie.

Brokkenparcours

“Wanneer mijn broer over zijn jeugd sprak, liet hij uitschijnen dat hij verwaarloosd werd. Hij zat vaak bij onze grootouders en beweerde dat hij niet veel liefde had gekend”, vertelt Mia. “Intussen nuanceerde hij dat verhaal zelf al wat, maar toch heeft hij het gevoel dat hij tekort is gedaan. Die kindertijd heeft volgens hem een cruciale rol gespeeld in de rest van zijn leven.” En dat leven was er eentje van brokken. “De brommer van onze vader, zijn eigen fietsen; alles reed hij in de prak. In de middelbare school surfte hij van de ene studierichting naar de andere en wanneer hij drie jaar ingenieursstudies achter de kiezen had, vond hij het niet nodig deze af te maken; hij zou in de televisiewereld wel aan de bak raken. Mijn broer was en is een brokkenpiloot; in zijn waan maait hij in de ene bocht een paaltje omver en in de andere draai rijdt hij tegen iets anders.“

Een brokkenpiloot, maar niet eentje zonder talenten. “Luc is begaafd en heeft een zeker charisma. Hij is extravert, open en kon in goede periodes diplomatisch met mensen omgaan. Tegelijk had hij enorme blinde vlekken waardoor hij steeds weer uitschoof.” Ook op relatievlak wilde het niet echt lukken. “Er passeerde zo nu en dan een vriendin, maar relaties waren meestal niet van lange duur omdat hij dominant en dwingend kan zijn. En ook daar begreep hij niet wat er fout liep.”

Barsten in de façade

Dat onbegrip stortte Luc uit bij zijn mama en twee zussen, waarvan Mia de jongste is. “Zijn ellende ventileerde hij bij ons, en dat was best heel wat; over zijn bazen, carrièreplannen en relaties. Ook financieel kwam hij steeds in nauwere schoentjes. En op dat moment begon zijn hele façade barsten te vertonen. Hij kon zijn rekeningen niet meer betalen en kwam met het ene plan na het andere om zijn schulden af te betalen.”

“Ik voelde een verpletterende verantwoordelijkheid, medeleven en schuld, maar kon tegelijkertijd ook niet de vinger leggen op hetgeen wat aan me vrat”

In een poging te voorkomen dat zijn schuldenberg groter werd, startten Mia en haar familie een procedure om Luc onder bewindvoering te brengen. Tot overmaat van ramp wist Luc ook hier onderuit te komen. De uitkomst, hoewel tragisch, verbaasde Mia niet. “Hij zit momenteel financieel aan de grond en woont in een kleine studio. Vorige maand nog gaf ik hem geld om zijn huur te betalen. Wat ervan overbleef, heeft hij allemaal verbrast. Hij erkent niet dat hij een probleem heeft en wij voelen dat hij verwacht dat wij hem financieel uit de put helpen.”

Onrechtstreekse diagnose

Eveneens op emotioneel vlak legt Luc heel wat druk op zijn familie. “Hij voelde zich zo ellendig en slecht. Hij had geen geld om buiten te komen, iets te gaan drinken met vrienden en een sociaal leven uit te bouwen. Hij was eenzaam en hij deed beroep op ons om dat te compenseren. Ik voelde een verpletterende verantwoordelijkheid, medeleven en schuld, maar kon tegelijkertijd ook niet de vinger leggen op hetgeen wat aan me vrat. Als ik dan wou helpen, stootte ik op een muur van onredelijkheid. Die last en dat leed van mijn broer werden zo zwaar, dat ik zelf in therapie ben gegaan.” Daar hoorde Mia over narcisme en de kenmerken van deze persoonlijkheidsstoornis. “Ik wist niet wat ik hoorde. Alles werd in één opslag duidelijk.” Volgend op die onrechtstreekse diagnose besloot Mia samen met de rest van haar gezin aan één zeil te trekken wat betrof Luc, in een precaire zoektocht naar het juiste evenwicht tussen afstand en nabijheid.

Luc klopt nog steeds vaak aan de deur van zijn moeder en andere zus. “Maar ik bepaal nu zelf wanneer ik de deur voor hem opendoe. Ook geef ik hem geen munitie meer. Vroeger hoorde hij mij geregeld uit over mijn persoonlijke problemen, dat draaide hij erna dan om en gebruikte hij als wapen tegen mij. Hij wees mij op mijn eigen moeilijkheden en mijn onkunde om deze op te lossen en ontkende zijn eigen problemen. Daarom is het ook een ‘stoornis’: hoe verstandig hij ook is, soms is hij ronduit onbereikbaar en blind voor de feiten, of ontkent hij zaken en verdraait hij de dingen zoals het hem uitkomt.“

Verbindende communicatie

“Voor mij persoonlijk, en ook voor mijn gezin, woog de hele situatie zwaar door. Ik heb een zoontje met wie alles ook niet altijd even vlot verliep, maar was constant bezig met mijn broer. De zorgen om Luc hingen als een donkere mantel over alles wat ik deed.” De nood om afstand te creëren tussen zichzelf en haar broer groeide. “Op een manier was het nog makkelijker geweest om er aan ten onder te gaan. Want als ik afstand zou nemen, moest ik aan mezelf toegeven dat het vanaf dan slechter zou gaan met mijn broer. Uiteindelijk heb ik het toch gedaan.”

“Dat is gelukt met de begeleiding van mijn psycholoog, maar eveneens via de ontdekking van verbindende communicatie; iets waar ik op stootte tijdens een lezing en waarin ik me verder heb verdiept. Bij deze communicatiestijl wordt rekening gehouden met onderliggende behoeften en is mededogen het sleutelwoord. Ik ben naar mijn eigen behoeften en die van mijn broer gaan luisteren en dat helpt me hem beter te begrijpen, zijn standpunt beter in te zien. En als je weet welke behoefte er achter gevoelens, uitspraken, uitspattingen of acties ligt, ben je automatisch milder.”

“Vroeger kon ik mij verliezen in zijn lijden, nu laat ik me niet meer meevoeren. Ik heb mijn leven, mijn uitdagingen, hij de zijne”

Mia leerde op een andere manier te luisteren naar haar broer, maar liet Luc ook minder toe in haar leven. “Zo kan hij de interactie niet meer overnemen en me verpletteren onder het gewicht van zijn problemen. Vroeger kon ik mij verliezen in zijn lijden, nu laat ik me niet meer meevoeren. Ik heb mijn leven, mijn uitdagingen, hij de zijne.“

Aanvaardingsproces

Mia zocht dan wel steun bij een therapeut, maar Luc wimpelde alle professionele hulp steeds af. Het leek erop dat er niet meer veel zou veranderen en ook dat moest Mia een plaats kunnen geven. “Bij Similes, een organisatie voor lotgenoten waar ik intussen zelf vrijwilliger ben, vonden we begrip en aanknopingspunten. Ook wat ik leerde over verbindende communicatie helpt me nog elke dag. Toch blijft het een moeilijk aanvaardingsproces. Maar door afstand te nemen heeft de situatie van mijn broer al een minder grote plaats in mijn leven ingenomen.“

“Tot mijn opluchting had ik nog niet lang geleden een goed gesprek met hem. Hij is er eigenlijk niet goed aan toe, maar hij heeft voor het eerst over professionele hulp of zelfs een opname gehad. Hij bedankte me zelfs voor dingen die ik in het verleden voor hem gedaan heb. Ik heb hem bedankt, zoveel erkenning had ik nog niet gekregen en ook niet verwacht. Sindsdien is zijn toon veranderd, er is iets verschoven, ook al is het bij momenten nog heel moeilijk. Het gaat beter, maar het is nog steeds niet goed, zijn situatie blijft heel moeilijk. En toch; voor het eerst kan ik nu grenzen aangeven en doet hij zijn best hier rekening mee te houden.”