Ruzie in relaties: zo laat je ‘kleine ergernissen’ niet escaleren tot een groot conflict
Van een stapeltje vuile was náást de wasmand tot een overmatig snoozende partner: weinig relaties zonder kleine ergernissen. Maar wat als irritaties zich opstapelen? Een handleiding in conflictbemiddeling.
Het kopje van de elektrische tandenborstel niet terug in het doosje plaatsen na gebruik, lang op voorhand gemaakte plannen op het laatste moment toch nog omgooien – of cancelen tout court – zo goed als altijd en overal te laat komen, al is het maar vijf minuutjes, en de pot confituur consequent op het aanrecht laten rondslingeren na een vluchtig ontbijt. Dat waren grosso modo de grootste kleine kantjes waarvan mijn lief melding maakte bij een voorzichtige eerste peiling. Had erger gekund, toch? Omgekeerd wreef ik hem aan dat hij nu ook wel héél planmatig was – hoe kan een mens nu ’s ochtends al weten waar hij ’s avonds zin in heeft of vakanties maandenlang op voorhand tot in de puntjes uitkienen? – dat ik mijn voeten liever niet breek over nonchalant achtergelaten gsm-kabels en dat zogenoemde zondagsrijders misschien toch niet per se van de weg getoeterd moeten worden, ook al zijn ze in principe in overtreding. Hoe wel er na wat over en weer gepraat nog een paar kleine akkefietjes aan dat lijstje konden worden toegevoegd, bleef de schade veeleer beperkt. Een paar ergernissen? Ja. Maar meestal bleven die netjes waar ze thuishoren: vakkundig weggeveegd onder de mantel der liefde.
Dat het inderdaad zo erg nog niet gesteld is met mijn relatie, leer ik van relatiedeskundige en –therapeut Rika Ponnet: “Overal waar mensen samenleven, ontstaan er kleine irritaties, dus ook in een relatie. Waarover die kleine frustraties juist gaan, is heel individueel: van rondslingerende sokken op de grond tot iets te luide slikgeluiden bij het eten of een lichtjes afwijkende aanpak in de opvoeding van de kinderen. In een relatie die relatief goed loopt, komen zulke kleine ergernissen vrij weinig ter sprake. De liefde en connectie die partners er bij elkaar voelen, geven voldoende draagkracht om negatieve kantjes zonder veel ophef door de vingers te zien.“
Kleine irritaties: zoek uit wat je triggers zijn
Maar zelfs in de beste relaties zijn er natuurlijk uitzonderingen. “Is er echt een slordigheid of klein kantje dat je mateloos irriteert, dan kun je dat natuurlijk wel aankaarten. Probeer in dat geval altijd eerst na te gaan waarom de ‘onhebbelijke’ gewoonte je zo stoort. Vaak zegt zoiets immers meer over jezelf dan over je partner”, legt Ponnet uit. Bijvoorbeeld: vind je het heel vervelend dat je lief je niet laat uitspreken of in discussies altijd de bovenhand wil hebben, dan zou het kunnen dat jijzelf veel minder vlot bent in het uitdrukken van je eigen mening en daardoor het gevoel krijgt dat jouw stem niet gehoord wordt. Het drukke verbale gedrag van je partner speelt dan misschien in op die gevoeligheid, zonder dat dat per se zijn bedoeling is.
“In een relatie waar partners voldoende connectie en liefde ervaren, komen kleine ergernissen vaak weinig ter sprake: er is voldoende draagkracht om ze door de vingers te zien.”
Beter dan zeggen wat je partner ‘verkeerd doet’, vertel je trouwens hoe je graag zou hebben dat hij of zij het wél aanpakt: “Zo weet je partner meteen wat hij kan doen om de situatie op te lossen. Zit je relatie goed, dan zien we meestal dat de ontvangende partij de boodschap niet opvat als kritiek en dat hij of zij z’n best zal doen om voortaan wat beter op het kleine kantje te letten.” Dat laatste is volgens Ponnet heel belangrijk: “Doet je partner na herhaaldelijke pogingen nog steeds geen moeite om die vuile sokken zelf in de wasmand te deponeren, dan kun je het gevoel krijgen dat jij of je frustraties niet belangrijk genoeg zijn om rekening mee te houden. In dat geval kan de kleine ergernis zich opwerken als een ‘rode lap op een stier’: telkens je nog maar zoiets als een sok op de grond ziet rondslingeren, neem je dat op als een teken dat je partner onvoldoende voor je overheeft en raak je instant geagiteerd.”
Als ‘kleine’ ergernissen groot worden: relatiecrisis op de loer
Duiken kleine ergernissen of banale discussies vaak op in jullie discours, dan is dat meestal wel een teken dat er onderhuids iets groters mis zit in de relatie. Ponnet: “Vit je vaak op je partner of belanden jullie geregeld in dezelfde verhitte discussies over banale onderwerpen, dan betekent dat vaak dat je vindt dat je partner niet in de relatie zit zoals jij dat zou willen. Of je vindt dat je partner niet genoeg moeite doet voor je en niet voldoende betrokken is. Of je vindt net dat je partner je te dicht op het vel zit, te veel van je verlangt en onvoldoende ruimte laat voor autonomie en eigen ruimte in jullie relatie. Elk conflict tussen partners - van de meest onbenullige futiliteit over het huishouden tot te veel aandacht voor andere mannen of vrouwen – gaat in principe daarover: heb ik het gevoel dat jij er bent voor mij én dat je me tegelijkertijd voldoende ruimte geeft om te ontplooien.”
“Vitten partners vaak op elkaar over kleine dingen, dan betekent dat vaak dat er onderhuids iets groters mis zit in de relatie.”
Neem nu het voorbeeld van de sportieve Cas (32)* en zijn vriendin Marieke (27)* die veel minder om sport en uiterlijkheden geeft: omdat Cas veel belang hecht aan een strak lichaam en traint voor een triatlon, spendeert hij heel wat uren buiten de deur. Ponnet: “Die grote afwezigheid wordt door Marieke geïnterpreteerd als Cas die hun relatie niet genoeg waardeert, die geen tijd wil investeren in haar en haar bijgevolg niet graag genoeg ziet. Cas – die natuurlijk weet dat de vele uren op de fiets of in het zwembad helemaal niets afdoen aan de liefde voor zijn vriendin – ervaart de commentaar van Marieke en haar vraag om wat vaker thuis te blijven als een inperking van zijn vrijheid.”
De oplossing voor het probleem van Cas en Marieke bestaat er dan ook niet in te knippen in het sportschema van Cas. Hij zou dan het gevoel krijgen zich tegen zijn eigen wil en waarden in te moeten aanpassen, en op die manier kan het haar ook niet geven wat ze nodig heeft: het gevoel dat haar vriend haar echt graag ziet. “Wat het koppel beter kan doen, is op zoek gaan naar een manier waarop Marieke het gevoel van graag gezien te worden door haar vriend overeind kan houden – ook als hij er zelf niet is. Dat kan bijvoorbeeld door iets heel tastbaars voor haar achter te laten of door haar te zeggen dat hij haar altijd met zich meedraagt, ook als hij op zijn racefiets door de bossen crost.”
“Elke discussie in een relatie – klein of groot – gaat eigenlijk over hetzelfde: heb ik het gevoel dat jij er bént voor mij en dat je me tegelijkertijd voldoende ruimte geeft om mezelf te ontplooiien.”
Terwijl sommige koppels bijna rimpelloos door het leven lijken te zweven op dat vlak, komen anderen wel heel vaak in woelige wateren terecht. “Of kleine ergernissen bij jullie vaak leiden tot groot conflict, hangt vooral af van je hechtingsgeschiedenis. Partners met een veilige hechtingsstijl zullen op dat vlak relatief weinig uitgedaagd worden, omdat ze meestal wel het gevoel hebben dat ze qua afstand en nabijheid op dezelfde lijn zitten. Bij koppels met een eerder onveilige achtergrond ligt dat moeilijker.”
Vooral bij partners waarbij de ene een angstige en de andere een vermijdende hechtingsstijl heeft, zal het evenwicht regelmatig zoek raken. “Zelfs de kleinste frustraties kunnen bij de angstige partner het gevoel triggeren niet belangrijk genoeg te zijn, terwijl de boosheid daarover bij de vermijdende partner dan weer onmiddellijk een verlangen naar afstand en autonomie kan oproepen.”
Uit het conflict: zelfreflectie en emotie-regulatie
“Om je als koppel een weg uit dat conflict te banen, heb je vooral een goed inzicht nodig in je eigen patronen, je eigen kwetsuren, in die van je partner en in jullie dynamiek op dat vlak”, legt Ponnet uit. “Voel je de ergernissen opstapelen, ga dan eens kijken wat daaronder zit. Waarom voel je je plots zo boos, geïrriteerd, angstig of heb je de neiging om je partner weg te duwen? Word je geraakt in een oude pijn, hoe ziet die pijn er dan precies uit en waarom is die er? Welke wonde of diepere hechtingsbehoefte ligt er achter je reactie? En hoe kun je op dat vlak beter voor jezelf zorgen?”
Zelfreflectie, zelfbewustzijn en zelfregulatie zijn sleutelelementen om je niet door je emotionele reflexen in de escalerende dynamiek van conflict te laten meesleuren. Tegelijkertijd zijn emoties ook een belangrijke leidraad op weg naar de uiteindelijke oplossing: “Emoties zijn iets heel belangrijks: ze mogen er altijd zijn, en zijn ook niet tegen te houden. Waar het over gaat, is een goede manier vinden om ermee om te gaan. Je emotie goed kunnen voelen en ze vervolgens op een afstand kunnen plaatsen, is belangrijk om te onderzoeken welke hechtingsbehoefte er precies onder aan de put ligt te zweren.
“Om je als koppel een weg uit escalerend conflict te banen heb je een goed inzicht in je eigen patronen en kwetsuren nodig en moet je kunnen zien hoe je partner met zijn gedrag vaak net op deze littekens duwt.”
Daar voor jezelf en je partner duidelijkheid in scheppen, is niet alleen essentieel om conflicten op te lossen, maar ook om ervoor te zorgen dat jullie beiden uit de relatie halen wat jullie echt nodig hebben. Om je partner te helpen je daarin te ondersteunen, is het belangrijk dat je leert die behoefte op een sociaal aanvaarde en gecontroleerde manier onder woorden te brengen.” Makkelijk is dat zeker niet: “Enerzijds omdat emotie gestuurd worden door het limbische en evolutionair oudste deel van onze hersenen dat idealiter nogal impulsief reageert. Anderzijds omdat aardig wat mensen in hun opvoeding nooit geleerd hebben hoe ze naar zulke sterke emoties moeten kijken, laat staan ze onder woorden te brengen.”
Onder de woede: verlatings- of bindingsangst
Die vaardigheden op volwassen leeftijd toch nog beter onder de knie krijgen, is niet eenvoudig. Maar gelukkig zijn daar wel methodes voor: “Yoga, meditatie en ademhalingstechnieken kunnen helpen om je minder snel door je emoties te laten overspoelen, om je zelfbewustzijn aan te scherpen en om meer ruimte te leren maken voor die ‘doordachte’ stap terug. Je hechtingsangsten zelf onder controle krijgen, kan door positieve ervaringen op te doen met andere mensen. Leerde je bijvoorbeeld thuis niet dat je angst en stress kunt laten weglopen door ze te delen met een naaste, dan kan de rust die je ervaart wanneer je het toch eens waagt om je kwetsbaar te tonen bij een vriend of vriendin enorm helend werken.”
Iets wat we volgens Ponnet best vaker zouden mogen doen: “Tegenwoordig verlangen we dat bijna al onze hechtingsbehoeften door onze partner worden ingevuld, terwijl er ook zoveel andere mensen in ons leven zijn die daarbij kunnen helpen. Af en toe wat meer loslaten van je partner op dat vlak, kan je relatie meer zuurstof geven.” Het allerbelangrijkste om samen uit een geëscaleerd conflict te raken, blijft engagement en bereidwilligheid: “Koppels waarin de partners beiden bereid zijn om aan zelfreflectie te doen en om achteraf tijd en ruimte te maken om zichzelf én het conflict onder de loep te nemen, raken er vaak beter uit verlost dan koppels die dat niet doen. Voelen dat je partner tijd en ruimte wil maken voor jou en voor jullie relatie, daar gaat het om.“
Meer over liefde en relaties:
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier