Het succes van de vibrator: “de eerste vibrator werd gebruikt om medische problemen te behandelen”

De tijd van dooraderde dildo’s en batterij­­vretende vibrators is voorbij. Anno 2024 zijn seksspeeltjes esthetisch verantwoord, hightech, milieubewust en ­genderneutraal. En hoe dan ook met orgasme inbegrepen.

“Beste aankoop ooit, op mijn huis na.” “Het is moeilijk om géén orgasme te krijgen.” “Mijn vriend heeft hem weggegooid.” Het internet staat vol met bij wijlen hilarische recensies van de Satisfyer, een van de meest verkochte vibrators aller tijden. Het speeltje telt ­bekende fans als presentatrice Siska Schoeters en Nederlandse zangeres Roxy Dekker, die er respectievelijk een kerstkaart en een popsong aan wijdden. In tegenstelling tot trillende modellen werkt de Satisfyer met luchtdruk, een innovatie die ervoor zorgt dat haast elke vrouw tot een hoogtepunt komt. Hoewel het succes onweerlegbaar is, gaat er aan de uitvinding van de luchtdrukvibrator een lange geschiedenis vooraf. De zoektocht naar seksueel genot sans man is immers zo oud als de mensheid zelf.

Prehistorische pleziertjes

De oermens deed schijnbaar meer dan op mammoets jagen en rotstekeningen maken. Onze evolutionaire voorganger vond ook de eerste seksspeeltjes uit. Onderzoekers aan de universiteit van Tübingen ontdekten in 2005 een stenen fallus van ongeveer 28.000 jaar oud in de Hohle Fels-grot in ­Duitsland. Het object is 3 bij 20 centimeter, rond gepolijst en erg herkenbaar, aldus archeoloog Nicholas Conard, die wijst op het gebruik als gereedschap. In haar boek Buzz: The Stimulating History of the Sex Toy schrijft auteur Hallie Lieberman ­echter: “Aangezien er geen reden is dat onze voorouders stenen penissen nodig hadden om vuurstenen te maken, is het goed ­mogelijk dat die als seksspeeltjes werden gebruikt.”

De Hohle Fels-fallus is niet alleen in zijn soort. “Er zijn verschillende prehistorische vondsten die op dildo’s lijken”, zegt historicus Lyvia Diser. “Ze komen in bijna elke cultuur en elk tijdperk voor.” Zo staan er ­dildoachtige objecten afgebeeld op Egyptische schilderijen en wil de legende dat koningin Cleopatra de allereerste ­vibrator uitvond door een holle kalebas met zoemende bijen te vullen. De Oude Grieken maakten dan weer gebruik van olisboi, met wol gevulde dildo’s uit leer. Het bestaan ervan staat onder andere gedocumenteerd in ­Aristofanes’ komedie Lysistrate en een gedicht van Sappho. Ter info: olijfolie dubbelde destijds als glijmiddel.

Hysterie

Vanaf de middeleeuwen duikt de ­dildo steeds vaker op in de literatuur en wordt hij vanuit Italië naar de rest van Europa geëxporteerd. In A Brief ­History of Misogyny schrijft journalist Jack Holland dat die zuiderse afkomst de angst voor het hulpmiddel bij de Britse upper class versterkte: “Wat is er vernederender voor een Engelsman dan te worden afgedankt voor een ­Italiaanse dildo?”

Niet elke cultuur deelde die vrees echter. Zo heerste er in de Japanse Edo-­periode een relaxtere houding ten opzichte van seksspeeltjes. Erotische kunst genaamd shunga beeldde attributen voor mannen én vrouwen af. De expo Phallus. Norm & Vorm in het GUM (Gents Universiteitsmuseum), waaraan Diser verbonden is, toonde onder meer een negentiende-eeuws shunga-doosje gevuld met Japanse ­penisringen uit schildpadhoorn: “De ringen hadden extra knobbels en ­waren gericht op vrouwelijk genot.”

Dat kan over de eerste elektrische vibrator niet gezegd worden. “De vibrator werd rond 1880 uitgevonden door de Brit ­Joseph Mortimer Granville. Hij gebruikte het apparaat om medische problemen te behandelen, van doofheid tot rugpijn”, ­aldus Diser. In tegenstelling tot wat de film Hysteria uit 2011 doet geloven is er echter geen bewijs dat de vibrator werd ingezet om vrouwelijke patiënten van vermeende hysterie af te helpen.

Granvilles uitvinding belandde in heel wat huishoudens onder een dekmantel: “Eerst werd de vibrator in de markt gezet als massagetool, dan als schoonheids­toestel. Masturbatie was immers taboe en seksualiteit erg fallo- en androcentrisch (vol­le­dig om de man­nen draai­end, red.).

De idee dat vrouwen zouden kunnen klaarkomen zonder penetratie vond men onrustwekkend. Freud poneerde in 1905 dat het vaginale orgasme de norm was. De clitoris was iets voor kinderen en zwakzinnigen. Die claim richt tot op vandaag schade aan.”

Good vibrations

De freudiaanse mythe van het ­vaginale orgasme werd in de loop der ­twintigste eeuw langzaamaan ontkracht door ­seksuologen als Alfred Kinsey, William Masters en Virginia Johnson. Een van de eerste echte voorvechters van clitorale ­stimulatie was Amerikaans feminist ­Betty Anne Dodson. Ze organiseerde workshops waarbij vrouwen leerden masturberen met een ‘Magic Wand’-­vibrator.

Erotisch counselor en auteur Ann Cuyvers beschouwt Dodson als haar heldin. Ze startte in 1996 met Erotische Verbeelding in Antwerpen en opende daarmee de tweede vrouwvriendelijke eroticaboetiek van Europa. “In die tijd bestonden er enkel klassieke seksshops waar je met het schaamrood op de wangen naar binnen ging. Wij wilden erotiek uit de taboesfeer halen.”

Sinds de komst van Erotische ­Verbeelding – ondertussen een webshop – zag Cuyvers heel wat vibrators de ­revue passeren. “De groothandel waar ik in het begin mijn aankopen deed, was een gigantisch magazijn in Amsterdam vol met de lelijkste dildo’s. Pure porno. De allereerste vibrator die ik verkocht, heette ‘Tarzan’: een grote duovibrator op batterijen die ronddraaide. Kabaal dat die maakte! Daarna kwamen er varianten in het zwart – dat was al high fashion – en met glow in the dark-effect. De ‘Tarzan’ bleef lang onze trots, maar de eerste grote vernieuwer was voor mij Lelo, een Zweeds merk dat begin jaren nul kleur en design introduceerde. En dan kwam de Womanizer, natuurlijk.”

Van Womanizer tot 
Satisfyer

“In het begin kon ik het niet geloven”, vertelt Cuyvers. “Zo’n stofzuiger, maakt die je clitoris niet kapot?” De Womanizer, in 2014 uitgevonden door Duitser Michael Lenke na uitvoerige tests op zijn eigen vrouw, was de eerste vibrator die de clitoris stimuleert door luchtdruk in plaats van trilling. Die technologie leidt gemiddeld tot snelle en intense orgasmes.

Om het Sexdagboek van Nederlands schrijver Heleen van Royen te citeren: “Ik plaats het tuutje van de Womanizer over mijn clit. De toy zuigt, mijn clit klopt en in no time schurk ik tegen een orgasme aan.”

Ondanks haar initiële terughoudendheid besefte ook Cuyvers algauw dat ze een revolutionair product in handen had. De ­Womanizers vlogen in haar boetiek en ­elders massaal de deur uit.

Als imitatie de hoogste vorm van vleierij is, dan mag Lenke trots zijn. Zijn Womanizer wordt immers duchtig gekopieerd, met verschillende patent­rechtzaken tot gevolg. De bekendste concurrent is de Satisfyer, een luchtdrukvibrator die het origineel met 75 miljoen verkochte exemplaren ruimschoots in populariteit overtreft.

De reden daarvoor is te vinden in de lagere prijs. Je shopt hem online vanaf 30 euro en vindt hem ook bij ketens als Kruidvat en Hema. Die laatste lanceerde in samenwerking met EasyToys trouwens een eigen luchtdrukvibrator in de vorm van een tompouce. Van ­lekker klaarkomen ­gesproken.

Design op het nachtkastje

Tegenover de democratisering van de vibrator enerzijds staat een groeiende drang naar exclusiviteit anderzijds. Die tendens vindt haar culminatiepunt in Nightfall, het nieuwe project van Filip Arickx. De helft van het voormalige ontwerpersduo A.F.Vandevorst lanceerde eind 2023 een eerste collectie bestaande uit sekstoys die niet zouden misstaan in een museum voor moderne kunst of hedendaagse wun­der­kam­mer. Zo is er een glazen dildo met pauwenveer, een buttplug in een kristallen flesje en een kunststof vibrator met orchidee.

“Na 23 jaar in de modewereld wilde ik fashion en eros blenden”, vertelt Arickx. “Nightfall zul je niet op de Eroticabeurs vinden, maar in designerstores. Door sekstoys uit de marge te halen en naar een hoger niveau te verheffen, hopen we een steen te verleggen in een maatschappij die almaar preutser wordt.”

Met prijzen van 290 tot 450 euro zijn dit geen instapmodelletjes, maar sensuele slaapkamerattributen voor de meerwaardezoeker. Arickx benadrukt dat het hem niet om kunst an sich te doen is: “Het blijven gebruiksvoorwerpen die bedoeld zijn om samen van te genieten.” Zijn zelfontworpen luxeaccessoires worden geleverd in een faux livre dat je zonder schroom op je nachtkastje kunt laten liggen – al is de inhoud in feite te mooi om te verbergen.

Datzelfde geldt voor de sculpturale speeltjes van het Japanse Iroha, sinds kort te koop bij Graanmarkt 13. De Antwerpse conceptstore werkt daarvoor samen met Self Studies, een seksueel wellnessplatform – klinkt chiquer dan seksshop, niet? – uit ­Amsterdam dat ook net een collab met Essentiel Antwerp lanceerde. Naast kleurrijke schoenen en accessoires vind je tot eind februari ook een gecureerde ­selectie speeltjes op de ­webshop van het Belgische merk.

Self-love en 
de orgasmekloof

Betaalbaar of prijzig, de nieuwe generatie speeltjes heeft enkele zaken gemeen: ze is behalve stijlvol ook high­tech, duurzaam en genderneutraal. Masturbatie heet nu self-love en voornoemde waarden passen perfect in het moderne marketingdiscours. Gedaan met lawaai en wegwerpbatterijen, dezer dagen laad je je geruisloze vibrator op via USB.

Vegan? De producten van het Franse Je Joue zijn plantbased en zogenaamd cruelty-free. Vegan Toys, onder andere te koop bij Holland & Barrett, ontwerpt zelfs mini­vibrators in de vorm van aubergines. Ondertussen zijn steeds meer attributen inclusief. “Mijn designs zijn bedoeld voor mannen en vrouwen, lgbtq+ of hetero. Ook de butt­plug, bijvoorbeeld”, zegt Arickx over zijn collectie.

Vibrators zien er volgens Diser steeds minder fallisch uit: “We zien een evolutie van huidskleurige dildo’s gericht op mannelijke kopers naar een vrouwvriendelijk ontwerp met veel meer aandacht voor de clitoris. De wetenschappelijke kennis over het vrouwelijke genots­orgaan inspireert designers van seksspeeltjes om verder te denken dan de vagina.”

Dat was nodig: volgens onderzoek van seksuoloog Ellen Laan komt slechts 30 procent van de vrouwen tot een hoogtepunt door penetratie versus 90 procent van de mannen. “Speeltjes kunnen helpen die orgasmekloof te dichten”, vertelt seksuoloog Chloé De Bie. “Zo’n speeltje gebruiken is hoogst efficiënt en vergroot de kans op een orgasme. Geen enkele partner kan zo snel bewegen als een vibrator kan vibreren.”

Seksuele opvoeding 2.0

Ondanks alle vooruitgang zorgt de vibrator her en der voor ongerustheid. In het Nederlandse radioprogramma Dit is de dag kaartte relatietherapeut Nynke Nijman aan dat veel mannen onzeker worden van speeltjes als de Satisfyer. De Bie beaamt dat, maar plaatst ook een kanttekening: “Masturbatie wordt pas problematisch in een relatie als het de voorkeur krijgt boven partnerseks. Wanneer een koppel al maanden het bed niet gedeeld heeft, maar de batterijen van de vibrator wel regelmatig ­vervangen worden, bijvoorbeeld.”

De oplossing voor mogelijke onzekerheid ligt volgens De Bie in seksuele opvoeding: “Als we op school aanleren dat speeltjes een onderdeel van seks kunnen zijn en dat dat niet automatisch betekent dat er een tekort is in de relatie, dan voelt een vibrator veel minder bedreigend aan.”

Niet alleen mannen hebben af en toe twijfels. De Bie: “Sommige vrouwen ­vrezen dat ze door veelvuldig gebruik van een vibrator niet meer gewoon kunnen klaarkomen. Biologisch en ­fysiologisch is daar geen enkele aanwijzing voor. Wel ben ik ervan overtuigd dat op ontdekking gaan met je handen de beste manier is om je eigen lichaam te leren kennen. Daar kan geen speeltje tegenop.”

Cuyvers sluit zich daarbij aan: “Vergeet je vingers niet, zeg ik altijd. De Satisfyer mag dan misschien de snelste weg naar een clitoraal orgasme zijn, maar je hebt toch niet elke dag zin in fastfood? Soms wil je een vijfgangenmenu. Ook op ­seksueel vlak is variatie essentieel.”

The sky is the limit

De vibrator heeft volgens De Bie zonder twijfel bijgedragen aan de seksuele bevrijding van de vrouw: “Al is het maar omdat het bestaan ervan aantoont dat wij – in tegenstelling tot wat vroeger gedacht werd – seksuele wezens zijn. Er is nog nooit zoveel gesproken en geschreven over vrouwelijk genot als nu. Dat betekent echter niet dat er geen taboes meer zijn. In onze multiculturele samenleving heersen niet overal dezelfde vrije opvattingen voor vrouwen.

Ik zie ook nog een groot taboe aan mannelijke zijde. Satisfyers en ­Womanizers worden gelauwerd, maar over buttplugs en masturbatiesleeves lees je zelden iets. Dat merk ik ook in mijn praktijk: bij mannen heerst nog veel onwetendheid en schaamte over het gebruik van hulpmiddelen terwijl vrouwen vibrators naar hun hoofd geslingerd krijgen.”

Cuyvers beaamt dat: “­Cameravibrator, muziekvibrator, koppelvibrator, ­G-spot­vibrator, vinger­vibrator… noem het op en het bestaat. Ik vind die variatie fantastisch. Zo is er een vibrator die je om je hals draagt als een juweel bij wijze van voorspel en één die een sterrenhemel op je plafond projecteert. The sky is the limit.” (lacht)

Het mag duidelijk zijn: seksueel welzijn is anno 2024 big business. Volgens een onderzoeksrapport van Spherical ­Insights & Consulting was de globale seksspeeltjesmarkt in 2021 34,95 miljard dollar waard en zal dat bedrag de komende zes jaar verder stijgen tot 75,73 miljard – zo’n 69,53 miljard euro. Dat zijn héél veel orgasmes.

Meer lezen